İnsanlarda göz (görme duyu organı), kulak (işitme duyu organı), burun (koku alma duyu organı), dil (tat alma duyu organı) ve deri (dokunma, hissetme duyu organı) olmak üzere beş duyu organı bulunur. Bunlardan en önemli duyu organımızkuşkusuz gözlerimizdir. Görme yoluyla tüm izlenimlerin %80’ine kadarını algılarız. Gözümüzü insanın dış dünyaya açılan penceresi olarak düşünebiliriz. Görme yeteneği ile ışık, renk, biçim, hareket, boyut, uzaklık,varlıkların uzayda tuttuğu yer ve ilişkilerini kavrayabiliriz.

Beyaz Baston hareketi 1921 yılında bir trafik kazası sonucu gözlerini kaybeden James Biggsadlı İngiliz fotoğraf sanatçısının, çevredekilerin kör olduğunu anlaması ve kendini motorlu taşıtlardan korumak için Londra sokaklarında bastonunu beyaza boyayarak dolaşmasıyla başlar. Bu uygulama o kadar başarılı bulunur ki, 1931’de Fransız Körler Örgütü, körlerin bastonunu beyaza boyamasını ve beyaz baston adıyla simgeleştirilmesini kararlaştırır. Bu noktadan hareketle her yıl dünyada 7-14 Ocak tarihleri Beyaz Baston Körler Haftası olarak kabul edilmektedir.

Körlük, görme yeteneğinin doğuştan bulunmaması ya da sonradan yitirilmiş olmasıdır. Doğrudan gözlerin etkilendiği hastalıklardan kaynaklanabileceği gibi görme sinirlerinin ya da beyindeki görme merkezinin zarar görmesi sonucu da ortaya çıkabilir.  Körlüğü önlenebilir ve önlenemez (tedavi edilemez) körlük olarak ikiye ayırmak mümkündür.

Önlenebilir körlük nedenleri arasında;en başta katarakt olmak üzere, göz tansiyonu (glokom), sarı nokta hastalığı (makuladejenerasyonu), retina yırtılması (retina dekolmanı), ileri evre şeker hastalığı, göz iltihapları (üveitler), beyin tümörleri, multiple skleroz (MS), trahom hastalığı, A vitamini eksikliği ve daha birçok neden bulunmaktadır. Dünyada yaklaşık 40-50 milyon kişi çoğunlukla önlenebilir nedenler yüzünden görme yeteneğinden yoksun kalmaktadır. Görmesini kaybetmiş tüm olguların yaklaşık %80’i yani büyük çoğunluğu önlenebilir-tedavi edilebilir nedenler sonucu ortaya çıkmaktadır. Bu nedenle periyodik göz muayenesi çok önem arz etmektedir. Bu sayede göz hastalıkları erken teşhis edilecek ve gereken tedbirler alınarak olumsuz sonuçların ortaya çıkması engellenebilecektir. Önlenebilir körlük nedenleri halen gelişmemiş ülkelerdebüyük bir halk sağlığı sorunu olmaya devam etmektedir.

Önlenemez körlük nedenleri arasında;kalıtımsal retina hastalıkları ki en sık görülen ve bilinenitavukkarası (retinitispigmentosa), görme sinirinin yetersiz gelişimi, göz küresinin küçüklüğü veya yokluğu, albinizm gibi nedenler yer almaktadır.Biz göz hekimlerinin burada en önemli amacı önlenemez körlük nedenleri için yeni tedaviler bularak bu hastalara umut olabilmektir. Nitekim bu konuda önemli gelişmeler devam etmektedir. Yeni tedavi yöntemleri olarak;gen tedavisi, kök hücre tedavisi vebiyonik göz (retina ve görme merkezlerine birtakımimplant yerleştirilmesi)uygulamalarından faydalı sonuçlar alınmaya başlanmıştır. Şuan için bu tedavilerrutin uygulamalar haline gelmemiş ve halen araştırma halinde olmakla birlikte yakın gelecekte daha sık uygulanır hale geleceği öngörülmektedir.

Görme engelliliği veya körlük sadece tıbbi bir sorun değil aynı zamanda önemli bir sosyal problemdir. Engelli insanların hayat kalitesini arttıracak ve kolaylıklar sağlayacak faaliyetlerin kurumlar kadar toplum tarafından sürdürülmesi ve desteklenmesi gerekir. Engellilerin toplumla bütünleşmesi moral ve motivasyonlarının yükselmesi açısından önemlidir. Engellilere sadece bu günlerde ve haftalarda değil yaşamları boyunca destekçileri olmalıyız. Görme engelli vatandaşlarımızın yaşamlarında kalıcı çözümler üretmek, yaşama sevinçlerini canlı tutarak onların hayata tutunmalarını kolaylaştırmalıyız. Bu insana ve topluma gösterdiğimiz saygının en önemli göstergelerinden biridir. Bu sebeple Beyaz Baston Körler Haftası sayesinde farkındalık oluşturmak ve çeşitli etkinliklerle görme engellilere destek olmak amaçlanmalıdır.

Prof. Dr. Fatih ÖZCURA

Kütahya Sağlık Bilimleri Üniversitesi Tıp Fakültesi

Göz Hastalıkları Anabilim Dalı Başkanı